Tym razem Justyna Sawicka z naszego Działu Literackiego wzięła na warsztat temat straty i poszukała książek obrazkowych, które się mierzą z tym tematem.
Strata – powstaje wtedy, gdy osiągnięte przychody są niższe od poniesionych kosztów. Straty mogą występować w związku z normalną działalnością, jako konsekwencja niewłaściwych decyzji czy nieprzewidzianych zmian w otoczeniu przedsiębiorstwa. Takie straty są ujmowane w pozostałych kosztach operacyjnych. Straty mogą mieć także charakter niepowtarzalny i niezależny od decyzji kierownictwa przedsiębiorstwa. Takie straty określane są jako nadzwyczajne[1].
Stracić można wszystko: ząb, oko, pracę, możliwość podróżowania, dotychczasowe życie, życie w ogóle, wszystko. Część z nas doświadczy wszystkich tych strat, niektórzy części. Są straty zwyczajne i straty nadzwyczajne. Nie ma takiej możliwości, żeby nie doświadczyć żadnej. Tym, którzy jeszcze nie rozpoczęli, polecam ćwiczenia ze straty. Na każdy etap życia znajdzie się książka obrazkowa zawierająca przykładowe zestawy takich ćwiczeń. Do wykonania ćwiczeń potrzebne są: czas, książka i wyobraźnia. Strata pozwala docenić to, co się ma, co się miało. Strata odbywa się w relacji do czegoś istniejącego.
Ignatek szuka przyjaciela
Utrata zęba jest gwoździem do trumny. Przesada? Pomyślcie, gdybyście byli małym, brzydkim szkieletem, wówczas utrata zęba to dodatkowy kłopot na drodze do zdobycia przyjaciela. Absurdalna historia przyjaźni postaci z różnych światów (zaświatów). Dziewczynka z ciałem i chłopiec bez niego – symbol życia i symbol śmierci – zaprzyjaźniają się.
Pan Stanisław odlatuje
Można ciepło o śmierci? Można. To pozycja dla tych, którzy boją się rozpocząć temat z dziećmi. Kolorowe ilustracje Pawła Pawlaka i poetycki tekst Justyny Bednarek nie dla wszystkich złożą się na książkę o śmierci. Może zostać potraktowana jak książka przygodowa. Pan Stanisław odlatuje z uśmiechem, znalazłszy uprzednio opiekę dla swojego psa, wspominając piękne chwile, godząc się z tym, jak zbudowany jest świat. Umieranie następuje w zgodzie ze śmiercią – po długim szczęśliwym życiu.
Co nas spotyka po śmierci? Każdego coś innego. W zależności od tego, jaką filozofię wyznaje. Po drugiej stronie czeka już całkiem spora grupa.
Dom, który się przebudził
Inspiracja dla kolejnego odcinka E-mocji w reżyserii Edyty Janusz-Ehrlich (E-mocje: O stracie). Ten sam dom widziany oczami osoby, która straciła nadzieję, młodość, rodzinę, i tej samej, która mimo licznych strat, nadzieję odzyskała. Wnętrze domu zaniedbanego, w którym starszy pan gasi światła i oświetlonego wpadającym przez świeżo umyte szyby słońcem – to ten sam dom, w nim ten sam Larson, obudzony z letargu przez małego chłopca, który nie zauważa, że starszy pan przygotowuje się do śmierci, i czyni go opiekunem swojej doniczki. Tylko tyle, a jednak opieka nad doniczką pełną ziemi zmienia całe życie Larsona. W doniczce wyrasta mak, a zatem kwiat-chwast, mający właściwości uspokajające, łagodzący nerwice, a zarazem roślina ozdobna, nie bardzo wymagająca, dość pospolita. Znak pamięci. Symbol śmierci, ale też możliwości przekroczenia granicy życia i śmierci.
Złota klatka, czyli prawdziwa historia księżniczki czystej krwi
Zgubiona bliskość i wszelkie przywileje, w które obfitować powinno dzieciństwo. Czas, którego nikt nie poświęca księżniczce czystej krwi. Strata, która staje się przyczyną okrucieństwa dziecka. Brak rozmowy staje się przyczyną obsesji na punkcie mówiącego ptaka. Pięknie zilustrowane ciało ze zgubioną duszą.
Tato!
Tata, choć fizycznie nieobecny (umarł? wyjechał?), jest obecny w każdej chwili życia kilkuletniego chłopca. Chłopiec nie przestaje o nim myśleć. Ciepło o nieobecnym. Gloryfikująco.
Obie
Czy urodzenie dziecka może być stratą siebie? Wiadomo, co odpowiedzą antynataliści. Na pewno jest stratą dotychczasowego sposobu życia. Mamy wiedzą, że zysk też ogromny, ale okupiony rezygnacją z planów, przewidywalności, beztroski, braku odpowiedzialności. A gdy człowiek zaczyna się do tego przyzwyczajać, kolejna strata, bo córka musi pójść własną drogą. „Gdy urodziłam ciebie, wzięłaś sobie kawałek mojego serca i teraz z nim łazisz, nawet nie wiem gdzie. To dziwne, gdy twoje serce jest poza twoim ciałem i nawet nie wiesz gdzie. Może pojechało na rowerze nad rzekę? Może jest u Marysi z pierwszej klatki? Może nie u Marysi, a u Janka? Czy nie jest na to za młode?”.
Książę w cukierni
Przyjemna chwila jako pretekst do rozmowy o stracie. Zrozumiałe, jak żal podczas czytania dobrej książki, że ta wkrótce się skończy. „W tym sęk, że szczęście mija zupełnie niezauważone. Spodziewasz się, że takie prawdziwe szczęście, takie że ach, przyjdzie dopiero jutro, za tydzień, no, kiedyś. I zupełnie nie podejrzewasz, że przeżywasz je tu i teraz.”
Pustka
Jak narysować żałobę po kimś, kto nie wróci? Może być wielką białą plamą wśród innych kształtów i kolorów. Pustki nie można podrapać za uchem, jak kota, którego zastąpiła. Pustki nie można przytulić – za duża. Zmniejsza się z czasem.
Oczy
Po prostu rano je otwierasz, nie zastanawiasz się. Wzrok przedstawiony jako skarb, brak wzroku jako inny sposób widzenia świata. Ważne, że nie trzeba widzieć, żeby wiedzieć, dokąd pójść.
Zgubiona dusza
Czasami można stracić coś na jakiś czas. Jest szansa, by to odnaleźć po refleksji i zmianie stylu życia. Dusza odnajduje się, gdy zwalniamy tempo, dogania wówczas pędzące gdzieś ciało. Powoli pojawiają się wspomnienia oraz przestrzeń dla niej.
M jak morze
Wspomnienia, a zatem coś już utraconego – książka wygląda jak stary album do zdjęć. Utracone dzieciństwo. Beztroskie obserwowanie nadmorskiego/morskiego świata, leniwy dzień, odbijające się w morzu promienie słońca. Na horyzoncie uśmiechająca się mama. Bezpieczeństwo.
Książki, które opisałam:
Bargielska J., Chmielewska I., Obie, Wydawnictwo Wolno, Lusowo 2016.
Bednarek J., Pawlak P., Pan Stanisław odlatuje, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2019.
Bieńczyk M., Concejo J., Książę w cukierni, Wydawnictwo Format, Wrocław 2014.
Castagnoli A., Cneut C., Złota klatka, czyli prawdziwa historia księżniczki czystej krwi, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2016.
Chmielewska I., Oczy, Wydawnictwo Warstwy, Wrocław 2016.
Concejo J., M jak morze, Wydawnictwo Format, Wrocław 2021.
Nyhus S., Tato!, Wydawnictwo EneDueRabe, Gdańsk 2008.
Pawlak P., Ignatek szuka przyjaciela, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2015.
Sztyma M., Pustka, Wydawnictwo Centrala, Poznań 2017.
Tokarczuk O., Concejo J., Zgubiona dusza, Wydawnictwo Format, Wrocław 2017.
Widmark M., Dziubak E., Dom, który się przebudził, Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2017.
