Czy świat należy przebudować? Czy to, jak zbudowaliśmy społeczeństwa, sprawdza się teraz, w czasie pandemii? W tym tygodniu obchodzimy Dzień Książki, a nasza specjalistka od książek dla dzieci Justyna Sawicka pisze o ksiażkach dla starszych dzieci (10+), które tłumaczą, jak zorganizowany jest świat.
Mapy
Zaczynam od czegoś, co wydaje mi się decydujące. To, w jakim kraju się rodzimy, wpływa na całe nasze życie, prawda? Nawet teraz, w czasie pandemii, rządy różnych krajów reagują na podobną sytuację w bardzo różny sposób. Gdańsk od Sztokholmu dzieli niepełna godzina lotu. Gdy samoloty latają, rzecz jasna. Warto zatem zajrzeć do Map, podyskutować o społeczno-politycznych kwestiach. O granicach, które decydują o tym, co nam wolno. O granicach, które się przesuwają.
Polityka
Nie interesujesz się polityką? Polityka to wszystko, co cię otacza. Każdego dnia. Więc może warto zmusić się trochę i zainteresować nieco? Dla własnego dobra. Książka w zabawny i rzeczowy sposób, podpierając się przykładami z życia codziennego, wyjaśnia skomplikowane terminy związane z pojęciami władzy, państwa i demokracji.
Ekonomia. To, o czym dorośli ci nie mówią
Mamy już granice państwa, ustanowione władze, pieniądze to następny krok. Skąd się wzięły? Czy można dodrukować je dla tych, którzy podczas kwarantanny nie mogą pracować? Czy jest coś, co możemy zrobić, gdy budżet domowy się chwieje? A ten państwowy? Czy możemy zbankrutować jako państwo? Jednym ze sposobów pobudzania gospodarki będącej w kryzysie jest inwestowanie w wiedzę, jak podpowiada autor książki.
Zaskórniaki
Macie? Mogą się przydać w najbliższym czasie. W Ogrodzie Dziwnych Stworów poznajemy bezrobocie, chudego biletera radzącego sobie z ceną maksymalną, dobrze wytresowanego fiskusa, marże, które nie miały szans, by przeżyć oraz podatki pożerające nogawki. Dowiemy się, gdzie zapisano, że trzeba chodzić do szkoły i kiedy jest czas na innowacje oraz co zrobić z monopolem, żeby nie połknął Dozorcy Ogrodu Dziwnych Stworów. Wszystkie ważne dla kapitalizmu pojęcia.
My i nasza historia
Jak powstała ludzkość, jak kształtowały się mechanizmy funkcjonujące w społeczeństwach oraz własność indywidualna i nierówności? Historia uwzględniająca powyższe pytania – od powstania człowieka po dzień dzisiejszy.
Co to właściwie jest demokracja, Oto jest dyktatura, Klasy społeczne istnieją, Kobiety i mężczyźni
Książki Jutra. Seria powstała 40 lat temu, a nadal jest aktualna. Czy obecnie trwająca epidemia zmienia coś w układzie społecznym?
„W demokracji ludzie mogą:
- myśleć, co chcą,
- mówić, co chcą,
- spotykać się, z kim chcą”.
Czujecie, że definicja nie pasuje do chwilowego opisu demokracji?
Jak urządzona została demokracja, jak powstają partie oraz konflikty i dlaczego tak ważny jest aspekt kontroli władzy przez społeczeństwo – to wszystko w pierwszej z serii książce.
Oto jest dyktatura (przypominam: seria ukazywała się w latach 1977 i 1978): „Dyktator jest bowiem prawem (gdyż tylko on stanowi prawa). I jest też sprawiedliwością (tylko jego przyjaciele mogą być sędziami)”.
Klasy społeczne istnieją: „rodzina, pieniądze, szkoła, miejsce zamieszkania, przyjaciele, praca… to rzeczy, które sprawiają, że między ludźmi z urodzenia równymi pojawiają się jednak nierówności”.
Kobiety i mężczyźni: „Tak naprawdę kobiety i mężczyźni są tacy sami pod każdym prawie względem. Różnią się tylko płcią”. Jednak sposób wychowywania dziewczynek i chłopców, sposób ubierania oraz rodzaj zabawek wpływają na pogłębianie różnic.
Banalne? 40 lat było aktualne, dziś również, przerażające, jak niewiele udaje się zmienić w ciągu 40 lat.
Cztery zwykłe miski
Czy cztery zwykłe miski mogą pokazać nierówności społeczne? Mogą. Rozmiar misek w konfrontacji z różnymi bytami zmusza do myślenia.
Uniwersytet Dziecięcy
Zainteresuje was może odpowiedź na pytanie, dlaczego szkoła jest głupia. Może uświadomienie dzieciom, jak ciężko fizycznie musiały pracować maluchy, zanim obowiązek szkolny stał się powszechny, pozwoli na łaskawsze spojrzenie na dzisiejszą szkołę? I dzisiejszych nauczycieli?
„Dawniej nauczyciele naprawdę nie mieli łatwego życia. Ale w jednej sprawie dawano im całkowicie wolną rękę – w karaniu dzieci. Kary, które dziś naraziłyby nauczyciela na więzienie, były kiedyś rzeczą normalną. Najbardziej powszechną z kar było bicie wiklinową rózgą w otwartą dłoń. Sprawiało to piekielny ból, bo wiklina jest bardzo elastyczna. Dzieci często musiały własnoręcznie wycinać rózgi, były więc zmuszane same sobie przygotować narzędzie tortur” (s. 192). O bardziej wymyślnych karach również znajdziecie informację w rozdziale o szkole.
Edukacja nadal bywa luksusem. Widać to wyraźniej, gdy niektórym grupom zakazuje się dostępu do wiedzy (np. zakaz talibów względem dziewczynek). Co nie znaczy, że na temat edukacji nie można się spierać. Nawet należy. Rzeczywistość stawia coraz to nowe pytania, obecnie o jakość e-nauczania.
Dobro i zło, co to takiego?
Z serii: Dzieci filozofują. Książka przygotowana przez doktora filozofii. Z powyższego tomu możecie wybrać kategorie: prawo, uprzejmość, posłuszeństwo, słowa, wolność, pomoc innym. Książka składa się z pytań. I odpowiedzi, które z kolei prowokują do zadawania kolejnych pytań. Nie jest to encyklopedia, która wyjaśnia. Raczej skłania do przemyśleń, jak zbudowane jest społeczeństwo oraz jak bardzo niejednoznaczne są kategorie dobra i zła.
Przykładowe pytania: „Skoro każdy musi jeść, to czy żywność nie powinna być własnością wszystkich?”, „Czy wszyscy dorośli są godni szacunku?”, „Czy można być nieposłusznym ze względu na szacunek dla samego siebie?”, „Czy twoje szczęście jest ważniejsze od szczęścia innych?”, „Czy można przestrzegać zakazów, a mimo to pozostać wolnym?”, „Czy żyjąc w społeczeństwie, nie potrzebujemy siebie nawzajem?”, „Czy to źle, że potrzebujemy innych?”.
Ale patent! Księga niewiarygodnych wynalazków
Wynalazki ułatwiają życie społeczeństwom. Starożytna fotokomórka, bąbelkowy sms, osobisty zachmurzacz, skupiacz uwagi, chmura wycieczkowa – będziecie zaskoczeni, co ludziom przyszło do głowy.
Artyści, to dopiero ważna grupa dla społeczeństwa!
Szczególnie w trudniejszych czasach (pandemia). Należy im się oddzielny artykuł. Wspomnę tylko o Historiach Mona Lizy. Autor książki namalował Monę Lizę, naśladując style innych wielkich artystów. To zaproszenie do zabawy w sztukę współczesną. Historia malarstwa w pigułce.
Książki, o których wspomniałam:
Barsony P., Historie Mona Lizy, Wydawnictwo Muchomor, Warszawa 2015.
Brenifier O., Devaux C., Dobro i zło. Co to takiego?, Wydawnictwo Zakamarki, Poznań 2013.
Chmielewska I., Cztery zwykłe miski, Wydawnictwo Format, 2013.
Janiszewski B., Skorwider M., Ekonomia. To, o czym dorośli ci nie mówią, Wydawnictwo Publicat, Poznań 2016.
Janiszewski B., Skorwider M., Polityka. To, o czy dorośli ci nie mówią, Wydawnictwo Publicat, Poznań 2017.
Janssen U., Steuernagel U., Uniwersytet Dziecięcy. Mądre odpowiedzi na trudne pytania, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2013.
Kasdepke G., Latour D., Zaskórniaki i inne dziwadła z krainy portfela, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2014.
Mizielińska A., Mizieliński D., Mapy, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2012.
Mycielska M., Mizielińska A., Mizieliński D., Ale patent! Księga niewiarygodnych wynalazków, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2014.
Plantel E., Pina M., Co to właściwie jest demokracja, Wydawnictwo Tako, Toruń 2016.
Plantel E., Negrescolor J., Klasy społeczne istnieją, Wydawnictwo Tako, Toruń 2016.
Plantel E., Gutiérrez L., Kobiety i mężczyźni, Wydawnictwo Tako, Toruń 2016.
Plantel E., Casal M., Oto jest dyktatura, Wydawnictwo Tako, Toruń 2016.
Pommaux Y., Ylla-Somers Ch., My i nasza historia, Wydawnictwo Tatarak, Warszawa 2017.
